Ulos mulak tu huta #aksarabataktoba
Cerita pendek karya Panusunan Simanjuntak
"Na ᯉ niharingkothon ᯉᯪᯂᯒᯪᯰᯄ᯦ᯬᯖ᯲ᯂᯬᯉ᯲ ni ᯉᯪ rohangku ᯒᯬᯂᯰᯄ᯦ᯮ i ᯤ ma ᯔ paulakhon ᯇᯥᯞᯄ᯦᯲ᯂᯬᯉ᯲ tu ᯖᯮ huta ᯂᯮᯖ aha ᯀᯂ na ᯉ dapot ᯑᯇᯬᯖ᯲ ahu ᯀᯂᯮ sian ᯘᯪᯀᯉ᯲ huta ᯂᯮᯖ" ninna ᯉᯪᯉ᯲ᯉ antropolog Sandra Niessen di ᯑᯪ parpunguan ᯇᯒ᯲ᯇᯮᯝᯮᯀᯉ᯲ ni ᯉᯪ Bonapasogit ᯅᯬᯉᯇᯘᯬᯎᯪᯖ᯲ UK ᯥᯄ᯦᯲ di ᯑᯪ London ᯞᯬᯉ᯲ᯑᯬᯉ᯲ di ᯑᯪ ari ᯀᯒᯪ Sabtu ᯘᯅ᯲ᯖᯮ 25 ᯑᯮᯀᯇᯮᯞᯮ ᯞᯪᯔ Mei ᯔᯩᯤ 2013 ᯑᯮᯀᯒᯪᯅᯮ ᯘᯔ᯲ᯇᯮᯞᯮ ᯖᯬᯞᯮ
Na ᯉ nidapot ᯉᯪᯑᯇᯬᯖ᯲ ni ᯉᯪ ibana ᯤᯅᯉ sian ᯘᯪᯀᯉ᯲ godang ᯎᯬᯑᯰ halak ᯂᯞᯄ᯦᯲ di ᯑᯪ Tano ᯖᯉᯬ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲ i ᯤ ma ᯔ parbinotoan ᯇᯒ᯲ᯅᯪᯉᯬᯖᯬᯀᯉ᯲ taringot ᯖᯒᯪᯝᯬᯖ᯲ tu ᯖᯮ marragam ᯔᯒ᯲ᯒᯎᯔ᯲ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ tonun ᯖᯬᯉᯮᯉ᯲ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲ hagunaanna ᯂᯎᯮᯉᯀᯉ᯲ᯉ boha ᯅᯬᯂ mambahen ᯔᯔ᯲ᯅᯂᯩᯉ᯲ bonang ᯅᯬᯉᯰ boha ᯅᯬᯂ manonunna ᯔᯉᯬᯉᯮᯉ᯲ᯉ dohot ᯑᯬᯂᯬᯖ᯲ angka ᯀᯰᯄ᯦ na ᯉ asing ᯀᯘᯪᯰ na ᯉ mardomu ᯔᯒ᯲ᯑᯬᯔᯮ tusi ᯖᯮᯘᯪ.
Na ᯉ naeng ᯉᯀᯩᯰ paulakonna ᯇᯥᯞᯄ᯦ᯬᯉ᯲ᯉ manang ᯔᯉᯰ lehononna ᯞᯩᯂᯬᯉᯬᯉ᯲ᯉ i ᯤ ma ᯔ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ 'Legacy in cloth: Batak Textiles of Indonesia', na ᯉ marisi ᯔᯒᯪᯘᯪ godang ᯎᯬᯑᯰ gombaran ᯎᯬᯔ᯲ᯅᯒᯉ᯲ ni ᯉᯪ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲ dohot ᯑᯬᯂᯬᯖ᯲ angka ᯀᯰᯄ᯦ halak ᯂᯞᯄ᯦᯲ na ᯉ mamangke ᯔᯔᯰᯄ᯦ᯩ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲. Disurathon ᯑᯪᯘᯮᯒᯖ᯲ᯂᯬᯉ᯲ dohot ᯑᯬᯂᯬᯖ᯲ hata ᯂᯖ Inggeris ᯀᯪᯰᯎᯩᯒᯪᯘ᯲ jala ᯐᯞ haruar ᯂᯒᯮᯀᯒ᯲ di ᯑᯪ taon ᯖᯀᯬᯉ᯲ 2009 ᯑᯮᯀᯒᯪᯅᯮ ᯘᯪᯀ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ on ᯀᯬᯉ᯲ marukuran ᯔᯒᯮᯄ᯦ᯮᯒᯉ᯲ harotas ᯂᯒᯬᯖᯘ᯲ A4 ᯀ ᯀᯬᯇᯖ᯲ sahapal ᯘᯂᯇᯞ᯲ ni ᯉᯪ marjonok ᯔᯒ᯲ᯐᯬᯉᯬᯄ᯦᯲ tu ᯖᯮ 1000 ᯘᯒᯪᯅᯮ alaman ᯀᯞᯔᯉ᯲.
"Hulehon ᯂᯮᯞᯩᯂᯬᯉ᯲ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ on ᯀᯬᯉ᯲ songon ᯘᯬᯝᯬᯉ᯲ tanda ᯖᯉ᯲ᯑ ni ᯉᯪ hamauliateonhu ᯂᯔᯥᯞᯪᯀᯖᯩᯀᯬᯉ᯲ᯄ᯦ᯮ tu ᯖᯮ angka ᯀᯰᯄ᯦ dongan ᯑᯬᯝᯉ᯲ naung ᯉᯀᯮᯰ mangalehon ᯔᯝᯞᯩᯂᯬᯉ᯲ tu ᯖᯮ ahu ᯀᯂᯮ parbinotoan ᯇᯒ᯲ᯅᯪᯉᯬᯖᯬᯀᯉ᯲ taringot ᯖᯒᯪᯝᯬᯖ᯲ tu ᯖᯮ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲. Anggiat ᯀᯰᯎᯪᯀᯖ᯲ ma ᯔ nian ᯉᯪᯀᯉ᯲ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ on ᯀᯬᯉ᯲ dohot ᯑᯬᯂᯬᯖ᯲ manumpak ᯔᯉᯮᯔ᯲ᯇᯄ᯦᯲ tu ᯖᯮ hangongolu ᯂᯝᯬᯝᯬᯞᯮ ni ᯉᯪ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ tonun ᯖᯬᯉᯮᯉ᯲ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲ tu ᯖᯮ joloan ᯐᯬᯞᯬᯀᯉ᯲ on ᯀᯬᯉ᯲" ninna ᯉᯪᯉ᯲ᯉ Sandra.
Di ᯑᯪ mulana ᯔᯮᯞᯉ di ᯑᯪ taon ᯖᯀᯬᯉ᯲ 1979 ᯘᯒᯪᯅᯮ ᯘᯪᯀᯒᯖᯮᯘ᯲ ᯇᯪᯖᯮᯇᯮᯞᯮ ᯘᯪᯀ dirimpu ᯑᯪᯒᯪᯔ᯲ᯇᯮ ibana ᯤᯅᯉ nunga ᯉᯮᯝ sae ᯘᯀᯩ onom ᯀᯬᯉᯬᯔ᯲ bulan ᯅᯮᯞᯉ᯲ laho ᯞᯂᯬ manurat ᯔᯉᯮᯒᯖ᯲ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ taringot ᯖᯒᯪᯝᯬᯖ᯲ tu ᯖᯮ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ tonun ᯖᯬᯉᯮᯉ᯲ i ᯤ. Tung ᯖᯮᯰ so ᯘᯬ dirimpu ᯑᯪᯒᯪᯔ᯲ᯇᯮ ibana ᯤᯅᯉ do ᯑᯬ na ᯉ ingkon ᯀᯪᯰᯄ᯦ᯬᯉ᯲ dalananna ᯑᯞᯉᯉ᯲ᯉ lobi ᯞᯬᯅᯪ sian ᯘᯬᯀᯉ᯲ 30 ᯖᯬᯞᯮᯇᯮᯞᯮ taon ᯖᯀᯬᯉ᯲ sahat ᯘᯂᯖ᯲ tu ᯖᯮ parharuar ᯇᯒ᯲ᯂᯒᯮᯀᯒ᯲ ni ᯉᯪ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ i ᯤ.
Nian ᯉᯪᯀᯉ᯲ nunga ᯉᯮᯝ dilehon ᯑᯪᯞᯩᯂᯬᯉ᯲ ibana ᯤᯅᯉ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ on ᯀᯬᯉ᯲ tu ᯖᯮ manang ᯔᯉᯰ piga ᯇᯪᯎ halak ᯂᯞᯄ᯦᯲ di ᯑᯪ hita ᯂᯪᯖ an ᯀᯉ᯲. Satingki ᯘᯖᯪᯰᯄ᯦ᯪ on ᯀᯬᯉ᯲ na ᯉ marsangkap ᯔᯒ᯲ᯘᯰᯄ᯦ᯇ᯲ do ᯑᯬ ibana ᯤᯅᯉ laho ᯞᯂᯬ mangalehon ᯔᯝᯞᯩᯂᯬᯉ᯲ 40 ᯀᯬᯇᯖ᯲ᯇᯮᯞᯮ nari ᯉᯒᯪ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ tu ᯖᯮ halak ᯂᯞᯄ᯦᯲ na ᯉ maringan ᯔᯒᯪᯝᯉ᯲ di ᯑᯪ manang ᯔᯉᯰ piga ᯇᯪᯎ huta ᯂᯮᯖ na ᯉ niebatanna ᯉᯪᯀᯩᯅᯖᯉ᯲ᯉ tingki ᯖᯪᯰᯄ᯦ᯪ na ᯉ papungu ᯇᯇᯮᯝᯮ parbinotoan ᯇᯒ᯲ᯅᯪᯉᯬᯖᯬᯀᯉ᯲ taringot ᯖᯒᯪᯝᯬᯖ᯲ tu ᯖᯮ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲. Di ᯑᯪ bulan ᯅᯮᯞᯉ᯲ Augustus ᯀᯥᯎᯮᯘ᯲ᯖᯮᯘ᯲ - September ᯘᯩᯇ᯲ᯖᯩᯔ᯲ᯅᯩᯒ᯲ 2013 ᯑᯮᯀᯒᯪᯅᯮ ᯘᯔ᯲ᯇᯮᯞᯮ ᯖᯬᯞᯮ ma ᯔ Sandra mulak ᯔᯮᯞᯄ᯦᯲ muse ᯔᯮᯘᯩ tu ᯖᯮ marpiga ᯔᯒ᯲ᯇᯪᯎ huta ᯂᯮᯖ Tano ᯖᯉᯬ Batak ᯅᯖᯄ᯦᯲ laho ᯞᯂᯬ mangalehon ᯔᯝᯞᯩᯂᯬᯉ᯲ buku ᯅᯮᯄ᯦ᯮ i ᯤ. Digoari ᯑᯪᯎᯬᯀᯒᯪ ibana ᯤᯅᯉ do ᯑᯬ pardalanan ᯇᯒ᯲ᯑᯞᯉᯉ᯲ on ᯀᯬᯉ᯲ 'Back to the Villages III', 'Pulang ᯇᯮᯞᯰ Kampung ᯄ᯦ᯔ᯲ᯇᯮᯰ III ᯄ᯦ᯩᯖᯪᯎ '. Dipadohot ᯑᯪᯇᯑᯬᯂᯬᯖ᯲ ibana ᯤᯅᯉ do ᯑᯬ sada ᯘᯑ punguan ᯇᯮᯝᯮᯀᯉ᯲ parmusik ᯇᯒ᯲ᯔᯮᯘᯪᯄ᯦᯲ hitaan ᯂᯪᯖᯀᯉ᯲ di ᯑᯪ pardalananna ᯇᯒ᯲ᯑᯞᯉᯉ᯲ᯉ i ᯤ. Jala ᯐᯞ diputar ᯑᯪᯇᯮᯖᯒ᯲ do ᯑᯬ film 'Rangsa ᯒᯰᯘ ni ᯉᯪ Tonun ᯖᯬᯉᯮᯉ᯲' sada ᯘᯑ film na ᯉ patuduhon ᯇᯖᯮᯑᯮᯂᯬᯉ᯲ boha ᯅᯬᯂ martonun ᯔᯒ᯲ᯖᯬᯉᯮᯉ᯲ ulos ᯥᯞᯬᯘ᯲ di ᯑᯪ ganup ᯎᯉᯮᯇ᯲ huta ᯂᯮᯖ na ᯉ niebatanna ᯉᯪᯀᯩᯅᯖᯉ᯲ᯉ. Solu ᯘᯬᯞᯮ bolon ᯅᯬᯞᯬᯉ᯲ do ᯑᯬ na ᯉ mamboan ᯔᯔ᯲ᯅᯬᯀᯉ᯲ rombongan ᯒᯬᯔ᯲ᯅᯬᯝᯉ᯲ tingki ᯖᯪᯰᯄ᯦ᯪ mamolus ᯔᯬᯞᯮᯘ᯲ Tao ᯖᯀᯬ Toba ᯖᯬᯅ sian ᯘᯪᯀᯉ᯲ sada ᯘᯑ inganan ᯤᯝᯉᯉ᯲ tu ᯖᯮ inganan ᯤᯝᯉᯉ᯲ na ᯉ asing ᯀᯘᯪᯰ di ᯑᯪ pardalanan ᯇᯒ᯲ᯑᯞᯉᯉ᯲ i ᯤ.
Marmauliate ᯔᯒ᯲ᯔᯥᯞᯪᯀᯖᯩ ni ᯉᯪ roha ᯒᯬᯂ do ᯑᯬ Sandra tu ᯖᯮ nasida ᯉᯘᯪᯑ na ᯉ mangurupi ᯔᯝᯮᯒᯮᯇᯪ hasasaut ᯂᯘᯘᯀᯮᯖ᯲ ni ᯉᯪ pardalanan ᯇᯒ᯲ᯑᯞᯉᯉ᯲ 'Mulak ᯔᯮᯞᯄ᯦᯲ tu ᯖᯮ Huta ᯂᯮᯖ ' i ᯤ.
London, UK
26052013
(Sandra Niessen sorang di taon 1954 di Kanada marnatoras baoa Bolanda jala marnatoras boru Kanada. Dapot gelar PhD cum laude ibana sian Universitas Leiden di taon 1985 dohot tesis 'Motifs of life in Toba Batak Texts and Textiles'.)